Recent werd een Antwerpse drugsbende vrijgesproken wegens een procedurefout. Een paar dagen later besliste een rechter om een gevaarlijke misdadiger met gezondheidsproblemen vrij te laten. Eens te meer voedden deze gebeurtenissen de perceptie van straffeloosheid en "een justitie die niet werkt".

Het is begrijpelijk dat de publieke opinie de politiek onder druk zet om hier iets aan te doen, en liefst snel. Toch laten we ons best niet meeslepen door perceptie.

Perceptie is misleidend

In een radio-interview plaatste de minister van justitie, Koen Geens, de twee zaken in de juiste context. De procedurefout was een inbreuk op de wetgeving inzake privacy. Een onderzoeksrechter mag niet zomaar telefoongesprekken laten afluisteren zonder gegronde reden. Het is toch geruststellend te vernemen dat de wetgever zorgvuldig omspringt met onze privacy.

De verrassende vrijlating toont dan weer aan dat de rechterlijke macht onafhankelijk oordeelt. Koen Geens merkte op dat we eeuwen gestreden hebben voor de scheiding der machten, om ons te beschermen tegen de willekeur van de overheid.

De les is dat perceptie meestal onvolledig en misleidend is. Zonder context en correcties is perceptie dus niet geschikt als basis voor beleid.

De blunder van De Grauwe

Het intellectuele dieptepunt van dit jaar was voor mij een column van Paul De Grauwe met als titel Deze regering heeft een legitimiteitsprobleem. Daarin stelt de bekende professor vast dat Marc Coucke geen belasting betaalt op een meerwaarde van 1.2 miljard. (De meerwaarde ligt tussen 1.2 en 1.4 miljard afhankelijk van de bron.) Dat leidt tot de perceptie dat de regering niet het algemeen belang nastreeft. Als oplossing stelt hij voor om de meerwaarde als inkomen te belasten, waardoor de schatkist 600 miljoen euro zou binnenkrijgen. Vermits de regering dat niet doet heeft ze volgens hem een "legitimiteitsprobleem".

Omwille van de fiscale behandeling van Coucke's transactie stelt Paul De Grauwe onomwonden de wettelijke basis van de regering in vraag. Je zou verwachten dat zo'n zwaar verdict gebaseerd is op een grondige analyse. Heeft Paul De Grauwe de fiscale wetboeken nageplozen? Helemaal niet. Onderzoekt hij de transactie dan vanuit een economische invalshoek? Ook niet. Het gaat hem enkel om de perceptie, of die nu betrouwbaar is of niet. Met die onkritische houding doet hij het omgekeerde van wat een goede opiniemaker zou moeten doen.

Het goede voorbeeld van Peersman

Het goede voorbeeld werd gegeven door een andere econoom, Gert Peersman. In een column analyseert hij Coucke's transactie vanuit economisch standpunt, los de publieke opinie. Zijn besluit is glashelder: "Beweren dat Coucke nul euro meerwaardebelasting betaalt is een misser van formaat."

Het inzicht van Peersman is dat de gepubliceerde meerwaarde een netto bedrag is, waar de meerwaardebelasting reeds van afgehouden is. Ik heb dit inzicht verder uitgewerkt in een opiniestuk. Volgens mijn cijfers bedraagt de bruto meerwaarde bij benadering 2 miljard, waarop Coucke 600 miljoen belastingen betaalt. De 600 miljoen die volgens De Grauwe nodig is om de legitimiteit te herstellen wordt in werkelijkheid dus reeds betaald.

Merk hoe een correcte analyse de perceptie volledig wijzigt. Van een gierigaard die niet inzit met het algemeen belang verandert Coucke in een wilde weldoener die veel meer bijdraagt dan al zijn criticasters samen.

De waanzin van perceptie-politiek

De Grauwe stelt voor om netto meerwaarde te belasten als inkomen. Op 1.4 miljard zou Coucke dan 700 miljoen inkomstenbelasting betalen. In totaal geeft dat 1.3 miljard belastingen op een bruto meerwaarde van 2 miljard -- een tarief van 65%. Geen probleem volgens De Grauwe, want Coucke zou nog 700 miljoen overhouden.

De redenering van De Grauwe zit vol denkfouten over economie en ondernemen. In een later opiniestuk kom ik daar misschien uitgebreid op terug. Hier beperk ik me tot één aspect.

De Grauwe stelt voor om ondernemerssucces belasten tegen 65%. Zelfs naar Belgische normen is dat een waanzinnig tarief. Je hoeft geen groot economisch licht te zijn om te weten wat het gevolg zou zijn. Geen zinnig mens zal zijn eigen vermogen volledig riskeren om, na hard knokken en bij onzeker succes, slechts iets meer dan een derde van de meerwaarde over te houden. Potentiële ondernemers zullen kiezen voor een risicoloos bestaan, of emigreren.

De ontluisterende conclusie

De samenvattende conclusie is ontluisterend. Naar aanleiding van een grote transactie door een succesvol zakenman verkiest een professor economie perceptie boven analyse. Een correcte analyse leert evenwel dat de perceptie volledig verkeerd is. Mede ten gevolge van die blunder doet de professor een beleidsvoorstel dat de doodsteek zou betekenen voor het ondernemerschap.

De regering heeft helemaal geen legitimiteitsprobleem. Het is Paul De Grauwe zelf die een probleem heeft -- een huizenhoog geloofwaardigheidsprobleem.