Recent nam ik het boek "Samen door één deur" van Guillaume Van der Stighelen stevig op de korrel. Ik kom er nog eens op terug, want wie het boek aandachtig leest komt tot verbijsterende conclusies.

Een sleutelpassage in het boek is de volgende:

Dergelijke uitspraken doen mij gruwen. Een waarheid "geldt" niet, de waarheid is, of is niet. En er is al zeker geen waarheid die "thuis geldt", naast een andere die ergens anders geldt.

Dat is nochtans de algemene sfeer van het boekje. Van der Stighelen heeft het niet over meningen maar over "waarheden". Ieder heeft "recht" op zijn eigen waarheid. Die bestaan allemaal naast elkaar en zijn allemaal gelijkwaardig. Nergens wordt er gewag gemaakt van een criterium dat onzin van waarachtigheid onderscheidt.

Het doet allemaal sterk denken aan de aanslag op de Verlichting die Tinneke Beeckman aankaart in haar boek Macht en onmacht. Ik citeer de flaptekst:

Op erudiete wijze toont ze aan hoe Verlichtingsidealen als het streven naar waarheid in onbruik zijn geraakt. In plaats daarvan overheerst een ambigu postmodern denken dat voortdurend verwarring schept en waarheidsaanspraken onmogelijk maakt.

Merkwaardig genoeg is Macht en onmacht het eerste boek dat Van der Stighelen citeert als bron voor zijn eigen boek. Over verwarring scheppen gesproken.

Laat ons de bewuste passage eens concreet maken door ze toe te passen op een specifiek onderwerp. Neem bijvoorbeeld het creationisme. Ongetwijfeld is dat op vele plaatsen nog steeds de "waarheid" die "thuis geldt". Van der Stighelen suggereert dus dat we onze biologiehandboeken moeten herschrijven zodat ze niet langer "in strijd zijn" met het creationisme maar er "plaats voor maken".

Maar wacht eens even (zo hoor ik u denken), is dit wel intellectueel eerlijk? Maak ik er geen karikatuur van? Kan je op basis van dit ene citaat wel besluiten dat Van der Stighelen zoiets echt bedoelt? Moeten we ook niet naar de context kijken?

Point taken; laat ons dat dus doen. De onmiddellijke context van de passage is een hoofdstuk waarin Van der Stighelen uitlegt wat we volgens hem moeten doen om de Verlichting te vrijwaren. Hij gebruikt er het woord "verhaal" in algemene zin. In het begin van het boek geeft hij echter een concreet voorbeeld, wanneer hij de geschiedenis van de mensheid beschrijft vanuit evolutionair perspectief. Dat gaat als volgt:

Ziet u? Van der Stighelen onderbreekt zijn "verhaal" om de jongeaardecreationisten van Staphorst niet te beledigen. Daarna herschrijft hij het, en zoals u kan vermoeden wordt het er allerminst duidelijker of boeiender op. Met andere woorden: Van der Stighelen brengt zijn aanbeveling on the fly in praktijk in zijn eigen boek. En het onderwerp is, inderdaad, het creationisme.

QED, denk ik dan.