Le talent, c'est d'avoir envie de faire quelque chose - Jacques Brel.

Onlangs verscheen een artikel met de veelzeggende titel "Succes is iets voor gelukzakken". De veelgevraagde columnist Andreas Tirez, die zichzelf als liberaal omschrijft, deed zijn duit in het zakje als volgt:

Succesvolle mensen leggen dat graag uit door te zeggen dat ze risico hebben durven nemen. Wel, wat is een risico dat goed uitdraait meer dan geluk hebben?

Het was niet lang wachten op de onderliggende reden voor deze redenering:

Wie beseft dat hij ook maar heeft wat hij heeft omdat hij zijn portie geluk heeft gehad, is veel meer bereid te delen met anderen. En dus om meer belastingen te betalen.

Het hoge woord is eruit: belastingen. Het beeld dat je hier krijgt is dat van toeschouwers die rustig afwachten tot één van hen eens een risico neemt, om dan als het goed uitdraait eensgezind hun deel op te eisen. Het succes was immers toch maar toeval.

De denkfout is evident. De essentie van een risico dat goed uitdraait is helemaal niet "geluk hebben". Het is in de eerste plaats dat risico nemen. Als niemand dat doet zal ook niemand geluk hebben en is er niets om te herverdelen. De afwachtende toeschouwers weten zeker dat zij geen geluk zullen hebben. Ze kunnen dat argument moeilijk gebruiken om hun deel te claimen van het onzekere succes van een zeldzame ondernemende natuur.

Uiteraard is dit beeld een karikatuur, dat het bewuste artikel weliswaar aan zichzelf te danken heeft. Voor een nauwkeurigere beschrijving moeten we de redenering van bij het begin opbouwen. (De schrijfsels van Andreas Tirez over dit onderwerp zijn daarvoor overigens van weinig nut.)

Er zijn vele vormen van succes. Je kan een zeer succesvol zijn als sporter, kunstenaar, arts, advocaat, manager, enzovoort. Deze vormen hebben echter weinig te maken met het nemen van risico. Er is slechts één vorm die daarmee sterk gecorreleerd is: ondernemerssucces. Bovendien kan dat succes, in financiële termen gezien, spectaculair groter zijn dan bij de andere vormen. Kortom, wanneer we het hebben over de combinatie van risico en succes, dan gaat het over ondernemerssucces.

In dit inzicht zit terzelfdertijd ook de kiem voor een geweldig misverstand: namelijk dat risico nemen de essentie zou zijn van ondernemerschap. Ook vele economen komen niet veel verder dan dat. In een interview met De Standaard bestond de bekende econoom Paul De Grauwe het om het volgende te verklaren:

Luc Tack heeft bedrijven gekocht en verkocht, een beetje zoals je geld inzet in een casino.

Luc Tack, dat is de ondernemer die met veel lef en visie weer een topbedrijf heeft gemaakt van het armlastige Picanol. Door de referentie naar een casino bewijst De Grauwe dat hij helemaal niets begrijpt van ondernemen.

De essentie van ondernemen is niet "risico nemen", maar "iets willen doen". Avoir envie de faire quelque chose. Iets willen veranderen of creëren. Bij elk ondernemersverhaal komt het terug: de bepalende factor is dat ze gepassioneerd hun doel willen bereiken. Risico is daarbij niet meer dan een inherent afgeleid effect, omdat de beoogde verandering natuurlijk kan mislukken. Om dezelfde reden speelt geluk uiteraard een rol, maar enkel nadat je eraan begonnen bent, en vooral inzake de grootte van het behaalde succes.

Er zullen wel enkele ondernemers zijn die kicken op risico, maar veel vaker is het omgekeerd. Veel succesvolle ondernemingen proberen bij het bereiken van hun doelstellingen het risico net te minimiseren. Uit interviews blijkt bijvoorbeeld de volgende strategie achter het succesverhaal van Studio 100: begin klein, bouw stap voor stap, luister niet naar al te radicale verhalen, maar ga uit van eigen sterkte. Of neem nu Colruyt, die schitterende onderneming met een heel eigen cultuur die eigenzinnigheid, voorzichtigheid en innovatie combineert. Het eerste waar je bij hun aan denkt is duurzaamheid, niet risico.

Ongetwijfeld zijn er heel wat mensen met voldoende capaciteiten die overwegen om ondernemer te worden, maar beslissen de stap niet te zetten. Je kan bijvoorbeeld opteren voor een veiliger bestaan als ambtenaar. Je weet dan zeker dat je kans op ondernemerssucces nihil is, en daar is vanzelfsprekend niets mis mee. Maar vanuit die positie het geluksargument gebruiken om een deel op te eisen van het succes van zij die de stap wel zetten, dat houdt geen steek.

Dikwijls wordt ook "hard werken" vernoemd bij de succesfactoren, ook door ondernemers zelf. En uiteraard zal dat nodig zijn, maar het is geen differentiërende factor. Er zijn ongetwijfeld heel wat mensen die even hard of harder werken dan veel ondernemers. Nee, succes is niet voor gelukzakken of specifiek voor harde werkers, maar in de eerste plaats voor zij die het hard willen.