We zijn zeer verontwaardigd dezer dagen. Marc Coucke betaalt 0 euro belasting op een meerwaarde van meer dan een miljard euro! En de pers legt het LuxLeaks schandaal bloot: een aantal grote bedrijven en vermogende families belazeren de boel door via schimmige Luxemburgse constructies amper belasting te betalen!

Door alles op een hoop te gooien, wordt de kritiek echter ongeloofwaardig. Want de verontwaardiging over LuxLeaks is zeer terecht, maar die over Coucke helemaal niet.

Coucke

De vrijstelling van belasting op meerwaarden geldt niet enkel voor Marc Coucke. Het is een transparante regel voor iedereen die aandelen verkoopt. Het maakt niet uit of dat binnen een fonds gebeurt door een fondsbeheerder, rechtstreeks op de beurs of via een private transactie.

Uiteraard kan de meerwaarde veel groter zijn voor wie zelf een succesvol bedrijf uitbouwt, net zoals het risico overigens. En uiteraard is ondernemen niet voor iedereen weggelegd: je moet het kunnen en waarschijnlijk vooral willen, en er de juiste persoonlijkheid voor hebben. Maar nu wordt Marc Coucke voorgesteld als een halve bedrieger die zich bijna zou moeten excuseren voor zijn succes. Dat is de wereld op zijn kop. Het is gewoon meehuilen met de wolven van de afgunstmaatschappij. Niet alleen respect en bewondering, maar ook dankbaarheid zou eerder op zijn plaats zijn.

Want het belangrijkste wordt steevast vergeten. Coucke's meerwaarde is sterk gerelateerd aan de gereserveerde winst uit het verleden en de geprojecteerde winst in de toekomst. Die winst is slechts een klein deel van de totale toegevoegde waarde. Ze is wat overblijft als al de rest betaald is, inclusief lonen, patronale bijdragen en belastingen. Achter Coucke's meerwaarde zit dus een veel grotere economische meerwaarde die ons allemaal ten goede komt.

LuxLeaks

LuxLeaks is een totaal ander verhaal. Een aantal grote bedrijven en vermogenden krijgen zeer grote privileges van de overheid. Hun belastingtarieven bestaan nergens in het land van herkomst, noch in het land van belasting: ze bestaan alleen voor henzelf, in zorgvuldig geheim gehouden overeenkomsten. De "fiscale ruling", een zinvol instrument om belastingplichtigen rechtszekerheid te geven, wordt misbruikt om belastingen te ontwijken.

In de commentaren valt het op dat men benadrukt dat de overeenkomsten weliswaar niet ethisch, maar wel legaal zijn. Landen die in dezelfde Europese Unie zitten vangen elkaar fiscale vliegen af, blijkbaar met het argument dat elke belasting, hoe klein ook, toch "winst" is voor het land. Het essentiële probleem is hier dus een falende overheid.

Kapitalisme werkt alleen als het "blind" is, in dezelfde zin zoals justitie blind moet zijn. Dat wil zeggen dat de regels transparant zijn, op voorhand vastliggen, dat ze gelden voor iedereen in een gelijkaardige situatie, en dat ze bewaakt worden door een zorgvuldige overheid. Dat is hier overduidelijk niet het geval.

De pers heeft in dit dossier zijn rol perfect gespeeld. Voor we te veel verwachten van de overheid valt het te hopen dat de consument dat ook doet. Reputatieschade is namelijk een krachtig instrument om bedrijven tot ethisch gedrag aan te zetten.

Er is bijvoorbeeld geen enkele reden om industriële rommel te blijven drinken: er is een groot aanbod aan artisanale en natuurlijke bieren als gezonder alternatief. En een zelfbouwkast mag dan goedkoop zijn, maatkasten zijn veel mooier en duurzamer.

Meerwaardebelasting

Voor de duidelijkheid: ik heb hier niet betoogd dat de vrijstelling van belasting op meerwaarden wenselijk of optimaal is. Integendeel, er valt heel wat te zeggen voor een meerwaardebelasting.

Een discussie hierover is echter enkel zinvol in de context van een overheid die zorgvuldig waakt over de spelregels van het kapitalisme. Zoals blijkt uit LuxLeaks is daarvoor nog een lange weg te gaan.